Recensies

We zitten tegenover Abel Hoekstra, mijn zus Trijnie, bonuszus Titie en ik, voor hem staat de cassette met de as van onze moeder. "Wat gaan jullie doen met haar as?" vraagt Abel aan ons. Mijn zusje, de jongste dochter van mijn moeder, is tien jaar geleden overleden, ze ligt op een begraafplaats in een prachtig bos, "mijn moeder wil daar worden verstrooid", vertel ik Abel. "Hebben jullie er wel eens aan gedacht om de as in een wandelstok te doen?" Een wandelstok? Ik vraag me af waarom we dat in hemelsnaam zouden willen en hij pakt iets dat lijkt op een grote koker, met een ronde doos er bovenop. "Dit is de Totem of Live and Death", zegt Abel, "De Tolad. We hebben het nog maar net, het is bedacht en gemaakt door studenten." Het principe is simpel. Je doet de as er van bovenaf in en door een reepje plastic aan de onderkant te verwijderen laat de Tolad elke keer een beetje as los als je erop drukt. Het idee van de makers is om tijdens een wandeling elke keer beetjes as achter te laten. De wandeling kun je vastleggen in de app. Voor de eeuwigheid. Een wandelstok, maar dan anders. Gisteren, 15 juli 2018, hebben we onze moeder verbonden met haar jongste dochter. We begonnen bij de oude hospice van mijn zusje, waar zij aan haar laatste reis begon. Via het kerkje liepen we naar de begraafplaats, door het bos, elke keer beetjes as achterlatend, mijn moeders laatste reis. Mijn nichtjes, de dochters van mijn overleden zusje, liepen een stuk. Mijn eigen kinderen. Mijn zus en bonuszus. Mijn neef. Mijn schoonzus. Mijn zwagers. Het was een prachtige dag. De wandeling eindige bij het graf van mijn zusje, waar we het laatste beetje as hebben achtergelaten en een gedenksteen voor mijn moeder bij haar graf hebben geplaatst. Afscheid nemen tijdens een wandeling met de Tolad is een prachtig ritueel. Een waardige en respectvolle manier om een laatste reis te maken. Maar ook 'informeel'. Mijn jongens van 7 en 10 hebben de Tolad mee naar school genomen, om te vertellen over de bijzondere wandeling tijdens de verhalen in de weekendkring. De kinderen en juf en meester vonden het ook indrukwekkend. Onder de indruk en ontroerd was ik ook van het kaartje dat ik kreeg een dag voordat we de wandeling gingen maken. Van Abel Hoekstra. Een kaart met foto's van een wandeling, hij wenste ons een fijne en gedenkwaardige wandeling toe. Dat was het zeker. Dank je wel Abel en al je collega's van de Waldhof, voor jullie toewijding en betrokkenheid. Ik heb onze wandeling met foto's op Facebook gedeeld en de reacties blijven maar binnen stromen. Iedereen vindt het wandelen met de Tolad een prachtig laatste eerbetoon. En dat is het ook. Dank aan de makers en de bedenkers van de Tolad. Ik denk dat jullie afscheidsritueel bij heel mensen de juiste snaar raakt. Het zou mij niet verbazen als de Tolad over een paar jaar een enorme vlucht heeft genomen en door heel veel nabestaanden wordt gebruikt voor een afscheidswandeling die een herinnering voor het leven wordt.